Thans gaan we ons bezig houden met, wat in de volksmond heet, de Protestanten. Voor diegenen, die weinig of geen idee hebben van het Protestantisme, gaan we in vogelvlucht de geschiedenis door.
In de 14e eeuw begint de Engelsman John Wycliff aan de eerste Engelse vertaling van de Bijbel. Hij was het, die zich als eerste openlijk verzette tegen de macht en rijkdom van de Kerk. Ook Jan Hus, een Tsjechische hoogleraar wilde de kerk zuiveren en terugbrengen naar haar oorspronkelijke roeping. Bovendien vonden ze, dat de Paus en geestelijkheid een gelijke of bovenmacht had over vorsten en lokale adel. En dat moest maar eens afgelopen zijn. Gelijk hadden ze.
Het woord Protestant komt van ‘protestari’, wat direct is terug te voeren naar de z.g. Rijksdag van Spiers (1529), waarin keizer Karel V de bepalingen van de vorige bijeenkomst (die van 1526) buiten werking wilde stellen, die betrekking hadden op Godsdienstvrijheid. Er kwam naar goed politiek gebruik een commissie en die bracht het advies uit, om geen veranderingen op godsdienstig gebied toe te staan. Keizer Karel had Maarten Luther in de Rijksban gedaan (het Edict van Worms), doch de keurvorst van Saksen bood Luther bescherming, dus liep de uitvoering van dat Edict hinder op, maar verdere uitbreiding van de nieuwe Leer waren niet geoorloofd. Ook geloofspunten, waarover verschil van mening bestond, aangeroerd of over gepreekt mogen worden. Men (de volgelingen van Luther) zou de viering van de mis niet mogen verhinderen; anderzijds zouden geen Roomsen bij de evangelische gemeenten aangenomen mogen worden. Ook zou verder het bisschoppelijk gezag onverlet gelaten moeten worden en geen wederdopers of sacramentariërs geduld worden. Oftewel: leven en laten leven. Dit voorstel werd op 6 april door de meerderheid aangenomen, en op 18 april door koning Ferdinand bij keizerlijk decreet bekendgemaakt. En toen waren de Evangelische Rapen gaar.
Een dag later, op 19 april dienden evangelische vorsten en steden bij diezelfde Rijksdag een protest in (het protest van Spiers) tegen dit decreet. Het kwam er op neer, dat de keizer en alle Duitse vorsten verplicht waren, de voorstellen, die in 1526 met algemene stemmen waren aangenomen, niet konden terugdraaien. En ten tweede ging het de ‘protestanten‘ om het principe, dat ‘de Wil van God boven elk menselijk gezag moest worden gesteld. En dat men die dus gewoon moest gehoorzamen.’ Koning Ferdinand wilde het protest op papier niet in ontvangst nemen. De Rijksdag kwam niet tot overeenstemming en hieraan dankt dus het protestantisme haar naam.
De Protestantse kerkgenootschappen hebben weliswaar onderlinge verschilllen van accenten in hun beleving, maar in grote lijnen hebben ze kritiek op de RK Kerk op 3 punten: De Sola fide, de stelling, dat men alleen door geloof in Jezus Christus van zijn zonden worden gered. (De RK Kerk had hier een aflaathandeltje opgezet, waarmee de zondaar zijn schuld kon afkopen. Van dat geld werd o.a. het clubhuis in Rome gebouwd, inclusief het ruim bemeten parkeerplein ervoor.) De Sola Gratia, alleen door genade kan de mens gered worden. (Ook daar had de RK Kerk iets op ‘bedacht’, wat in hun eigen kerkstraatje wel te pas kwam: De Biecht) en de Sola Scriptura, alleen door de Bijbel maakt God Zich aan de mens bekend. (Ook hier beschouwt de Katholieke Kerk zijn Sacramenten, Traditie en Leergezag als ‘even belangrijk’.)
En hier begint de scheiding al zichtbaar te worden. In Duitsland en Scandinavië komen door de volgelingen van Maarten Luther de evangelisch-lutherse kerken. Johannes Calvijn komt met zijn Gereformeerde Kerk en ook de Anglicaanse Kerk en de Kerk van Schotland ziet het levenslicht.
Het nieuwe kerkelijke denken gaat niet zonder slag of stoot. Er breken oorlogen uit tussen Rome en diverse soorten Protestantismen: Hugenotenoorlogen, Dertigjarige Oorlog, de Nederlandse opstand en de Tachtigjarige Oorlog, bij al deze conflicten had de protestantse Reformatie een grote invloed. Tja, de Katholieken hadden op de ‘traditionele’ kerkbeleving hun macht gebouwd. Wie de kerkgeschiedenis er op naslaat kan niets anders concluderen, dan dat de Katholieke Kerk vanaf het begin al meer dan 10 eeuwen zijn ‘traditionele kerkbeleving’ met vuur en zwaard, moord en doodslag en dreiging van hel ende verdoemenis wenste te verdedigen.
Pas in de 19e eeuw zou er een algemene individuele godsdienstvrijheid in Europa komen. Het is een les voor iedere gelovige: Indien u toevallig een kerkleer bedenkt, die in uw ogen aansluiting vindt bij Jezus Christus en Zijn Missie en waarmee u toevallig veel volgelingen zou kunnen genereren, bedenk dan, dat de RK Kerk u niet ongestraft uw gang laat gaan. Dat heeft de geschiedenis wel geleerd.
Morgen: de structuur, de statuten en de stromingen.